Bronnen

Periode 

Onze samenleving wordt al eeuwenlang geconfronteerd met epidemieën. In de negentiende en twintigste eeuw werd België onder meer getroffen door epidemieën van de cholera (1832, 1849, 1866), de pokken (1871), de Spaanse griep (1918) en van ziekten als de mazelen en roodvonk.

Om toezicht te kunnen houden op het verloop van een epidemie, maar zeker ook als hulpmiddel om het stedelijk of gemeentelijk beleid inzake de bestrijding van een epidemie tussentijds te kunnen vormgeven en wijzigen, werden door verschillende steden, gemeenten en ook door medische instellingen lijsten bijgehouden van de inwoners die besmet raakten en / of aan de heersende ziekte overleden.

Bewaarplaats

De slachtofferlijsten van epidemieën kunnen gevonden worden bij de Rijks-, stads- en gemeentearchieven in de inventarissen van het Modern Archief. Vaak zijn deze lijsten ondergebracht in een sectie of rubriek als ‘openbare gezondheid(szorg)’ of ‘(burgerlijke stand en )bevolking’. Daarnaast kunnen deze lijsten soms ook worden gevonden in de archieven van de Commissies voor de Burgerlijke Godshuizen.

Raadplegen 

Verreweg de meeste van deze slachtofferlijsten van epidemieën kunnen, omwille van hun ouderdom, vrij geraadpleegd worden.

Gegevens 

Bij de slachtofferlijsten van epidemieën gaat het om een niet-gestandaardiseerde bron. Op eigen initiatief werden door steden en gemeenten en soms ook door medische instellingen dergelijke lijsten bijgehouden. Ze zijn een mooie aanvulling voor wanneer je de doodsoorzaak van een voorouder wil achterhalen en bronnen, zoals aangifteformulieren van overlijden en doodsoorzakenregisters, niet meer voorhanden zijn.

Doordat steden, gemeenten en medische instellingen op eigen initiatief deze slachtofferlijsten opstelden, verschilt de inhoud ervan ook van plaats tot plaats. Sommige lijsten vermelden alleen de datum van de besmetting, andere alleen de datum van overlijden. Weer andere lijsten vermelden beide datums of zijn alleen een opgave van besmette of behandelde personen. Doorgaans zal je in ieder geval de naam van de besmette of overleden persoon vinden, inclusief een datum. Ook kan je soms diens leeftijd, beroep en adres in de lijsten vinden.

Let op 

• Indien je naar de doodsoorzaak van een voorouder of familielid op zoek bent, ga je best eerst na of er nog aangifteformulieren van overlijden of doodsoorzakenregisters bewaard zijn gebleven. Deze bronnen omvatten álle doodsoorzaken en zijn niet beperkt tot een bepaalde epidemische ziekte. Mocht dat niets opleveren, kan je op zoek gaan naar deze slachtofferlijsten van epidemieën.
• Omdat het niet om een gestandaardiseerde bron gaat, kunnen de gegevens die in de slachtofferlijsten gevonden kunnen worden, van plaats tot plaats verschillen.
• In lang niet alle steden en gemeenten zijn dergelijke slachtofferlijsten opgesteld of bewaard gebleven. Dit is wél het geval voor Antwerpen (cholera), Brugge (pokken), Brussel (cholera), Gent (cholera, mazelen en pokken), Hasselt (cholera), Turnhout (cholera), Veurne (pokken).

Tips 

• De website van S.O.S. Antwerpen biedt voor Vlaanderen een overzicht per provincie en per archiefinstelling van doodsoorzakenregisters, aangifteformulieren van overlijden en andere bronnen die bewaard bleven. Deze bronnen zijn nominatief: ze benoemen dus tot op individueel niveau. 
• Ook op genealogisch kennisplatform Yory.nl vind je een overzicht van gemeentes en steden in zowel België als Nederland waarvoor archiefstukken met betrekking tot doodsoorzaken zijn bewaard. Opgepast: dit zijn niet altijd nominatieve bronnen, maar soms louter statistieken. Je vindt er dus niet altijd de namen van jouw voorouders in terug.