Bronnen

Periode

De inlichtingenfiches zijn gekoppeld aan de Belgische Rijksweldadigheidskolonies opgericht in de Noorderkempen vanaf 1870 en afgeschaft in 1993. Sommige fiches vermelden ook verblijven vóór 1870 in het bedelaarshuis te Hoogstraten. Het betreft landlopers/bedelaars geboren voor 1924 met uitzondering voor diegenen waarvoor het overlijden gekend is.

Bewaarplaats

Een heleboel inlichtingenfiches zijn gedigitaliseerd en zijn terug te vinden via de zoekmodule van Bezoekerscentrum Kolonie 5-7. 

Volledige dossiers van landlopers van de Rijksweldadigheidskolonies, waaronder de fysieke inlichtingenfiches, worden bewaard in het Rijksarchief te Antwerpen. 

Hoe te raadplegen?

• Via de zoekmodule van Bezoekerscentrum Kolonie 5-7 zijn de gedigitaliseerde inlichtingenfiches vrij raadpleegbaar. Via verschillende zoekcriteria zoals naam of periode kan je op zoek gaan naar de inlichtingenfiches van landlopers uit de Rijksweldadigheidskolonies van Wortel of Merksplas.  
• Uitgebreide, persoonlijke dossiers van landlopers zijn vrij te raadplegen in het Rijksarchief Antwerpen. Dat kan via archiefingang M36, RWK 1996-1997. In de inventaris kan je nagaan in welke map je de gewenste familienaam kan terugvinden. De archivaris van de leeszaal helpt vervolgens om de map op te vragen en in te kijken. 

Gegevens

Aan het begin van de 19de eeuw werden in de Verenigde Nederlanden, waar België op dat moment deel van uitmaakte, zeven Koloniën van Weldadigheid opgericht. Twee daarvan bevinden zich op Belgisch grondgebied, namelijk de Wortel- en Merksplas-Kolonie. Met de wet van 8 maart 1866 op de beteugeling van de landloperij en de bedelarij wil de Belgische Staat een antwoord geven aan de toenemende problemen van armoede en bedelarij. Na de aankoop in 1870 van de verlaten Koloniën van Weldadigheid in Wortel en Merksplas en de samenvoeging met het bedelaarshuis in Hoogstraten wordt in een eerste fase de Landbouwkolonie Hoogstraten-Merksplas opgericht. Later volgt de uitbreiding naar de Rijksweldadigheidskoloniën Hoogstraten-Merksplas-Wortel. 

Deze koloniën zullen tot de sluiting op 1 maart 1993 mensen opnemen die omwille van armoede, zonder werk of vaste verblijfplaats veroordeeld werden als landloper/bedelaar. De landloperkolonies dienden als opvang- en rehabilitatiecentra om de grote groep armen uit de samenleving herop te voeden en armoede in de samenleving te bestrijden. In de kolonie werden ze voor een bepaalde periode verplicht tewerkgesteld in de landbouw of werkplaatsen en werd hen discipline bijgebracht. In combinatie met de ‘gezonde buitenlucht’ werden ze verwacht als een beter mens terug te keren naar de maatschappij. 

Bij aankomst werd voor iedereen een inlichtingenfiche ingevuld, waar het verblijf van elke landloper nauwkeurig in geregistreerd werd. Je kan per persoon volgende gegevens terugvinden in de inlichtingenfiche: de naam, datum van eerste aanmelding in de Kolonies en de ondersteunende gemeente. In de eerste kolom is het volgnummer van de inschrijving neergeschreven, met daarnaast de datum van elke nieuwe opsluiting in een van de koloniën. Vervolgens vind je inlichtingen over de veroordeling terug, zoals het motief, de datum, en bij welke rechtbank het vonnis is uitgesproken. Als laatste vind je de datum en de reden voor het vertrek. Verder in het dossier kan je meer persoonsgegevens terugvinden, zoals geboorteplaats en -datum, beroep, burgerlijke staat, ‘signalement’ (uiterlijke kenmerken), godsdienst. Ook zijn de namen en de verblijfplaats van de ouders genoteerd. De laatste pagina geeft een overzicht van de disciplinaire sancties tijdens het verblijf. In uitzonderlijke gevallen is er een foto bij de fiche toegevoegd. 

Tienduizenden burgers verbleven destijds in de Kolonies. Een significante groep Belgen heeft een voorouder die ooit in de Rijksweldadigheidskolonies verbleef. De gegevens uit de inlichtingenfiche bevatten een schat aan informatie voor wie vandaag op zoek is naar zijn familiegeschiedenis. 

Let op

• Omwille van ernstige beschadigingen, o.a. door de slechte bewaaromstandigheden, werden heel wat dossiers en inlichtingenfiches vernietigd. Houd er dus rekening mee dat de verzameling, beperkt tot de bewaarde documenten in het rijksarchief, niet volledig is. 
• De zoekmodule is het resultaat van het project ‘Dwaallichten’. Via een oproep tot crowdsourcing werd de persoonsinformatie en het originele brondocument met persoons- en opsluitingsgegevens recent ontsloten. Omdat het gaat over een enorme hoeveelheid inlichtingenfiches, is de online zoekmodule niet volledig vrij van fouten. Wees dus kritisch wanneer je de informatie bestudeert.  
• Er komen bijna geen vrouwen voor in de inlichtingenfiches. Vanaf 1882 verbleven de vrouwelijke landlopers/bedelaars in de instelling te (Sint-Andries)-Brugge. Dit kan een belangrijke kanttekening zijn in de zoektocht naar je familiegeschiedenis. 

Tips

• Hoe meer informatie je hebt over een persoon, bijvoorbeeld de volledige naam en geboorteplaats of -datum, des te groter de kans om een inlichtingenfiche terug te vinden. Als je meer informatie hebt over een persoon, loont het om dit in te vullen in de filters van de zoekmodule met oog op een zo volledig mogelijk resultaat. 
• Verhalen over je familiegeschiedenis, mogen steeds gedeeld worden via info@erfgoednoorderkempen.be en info@gevangenismuseum.be.