Bronnen

Periode

Vanaf de negentiende eeuw werden zogenaamde opsluitingsdossiers bijgehouden van gedetineerden die meer informatie bevatten over het gedrag en karakter van de gedetineerde alvorens hij in de gevangenis terechtkwam en over zijn tijd in de gevangenis. Deze dossiers zijn ook in de twintigste eeuw opgemaakt.

Bewaarplaats

De opsluitingsdossiers kunnen bij de Rijksarchieven worden gevonden in de inventarissen van de verschillende gevangenissen. Een overzicht van deze inventarissen vind je op de website van OUTLAW.

Hoe te raadplegen?

Opsluitingsdossiers ouder dan 100 jaar zijn vrij raadpleegbaar. Dossiers jonger dan 100 jaar zijn raadpleegbaar mits de toestemming van de Algemeen Rijksarchivaris of zijn afgevaardigde.

Gegevens

De dossiers van begin negentiende eeuw zijn vaak tamelijk summier en kunnen daarom tegenvallen. De dossiers vanaf eind negentiende eeuw zijn doorgaans omvangrijker en kunnen een breed scala aan stukken bevatten. Op de kaft van het dossier vind men alvast de naam, geboortedata en woonplaats van de gedetineerde. Daarnaast staat ook het feit waarvoor de veroordeelde gedetineerd werd erop, de datum van binnenkomst in de gevangenis en de te verwachten datum waarop de gevangene zal worden vrijgelaten.

In Booten, Kenneth, De inschrijvingsrollen en opsluitingsdossiers van de gevangenis Leuven-Centraal (1911-1921) worden stukken opgesomd die onder meer in de opsluitingsdossiers gevonden kunnen worden, zoals:

• Extracten van de gerechtelijke vonnissen
• Een begeleidend schrijven van de procureur des Konings over de omstandigheden die tot de veroordeling geleid hebben of een akte van inbeschuldigingstelling met een uitvoerig relaas over het misdrijf
• Een zedelijk dossier van de zedelijke rekendienst der veroordeelden, waarin meestal de burgemeester van het laatste domicilieadres van de gedetineerde aan de gevangenis zowel algemene inlichtingen verschaft als specifiekere inlichtingen over het gedrag en zedelijkheid en over zijn geestestoestand
• Genadebrieven gericht aan de Koning, Koningin of Minister van Justitie, met de beslissing van het Ministerie van Justitie (meestal negatief)
• Tuchtbriefjes met aantekeningen van begane overtredingen tegen het gevangenisreglement en eventuele genomen disciplinaire maatregelingen
• Verzoekbriefjes van gevangenen met een verzoek naar de directeur en zijn adjunct voor bepaalde gunsten, bijvoorbeeld papier om een brief te mogen schrijven naar familie, verzoeken om extra soep, toestemming om bezoek te mogen ontvangen of andere zaken. De cipier bracht dit papier naar de directie. Op de achterzijde noteerde de directeur of diens adjunct dan of het verzoek toegestaan of geweigerd werd of een andere te ondernemen actie
• Ingekomen of uitgaande (en dus niet verstuurde) correspondentie van de gevangene, nieuwjaarskaarten en andere postkaarten van de familie

Let op

• Als gevolg van slechte bewaaromstandigheden en wanbeheer van de gevangenisarchieven zijn mogelijk niet alle dossiers bewaard gebleven.
• Diverse dossiers ontbreken, omdat gevangenen werden overgeplaatst en de stukken uit hun oude dossier mee werden overgebracht en terechtkwamen in een nieuw dossier bij een andere gevangenis.

Tips

• De opsluitingsdossiers bevatten geen index. Wel konden deze dossiers op drie manieren geordend worden. Onder meer de gevangenissen van Brugge, Hasselt en Tongeren ordenden deze dossiers op de datum van uitschrijving of ontslag uit de gevangenis. Bij de gevangenis van Gent werden de dossiers op rolnummer gesorteerd, bij die van Hemiksem werden ze daarentegen op datum van inschrijving geordend. Je kan best vooraf proberen uit te vinden welke ordeningsmethode werd gebruikt om zo snel mogelijk het juiste dossier te kunnen vinden.
• Het rolnummer kan worden gevonden in de zogeheten gevangenisrol. Daarin vind je ook de datum van in- en uitschrijving van de gedetineerde.
• Meer informatie over het (zedelijk) gedrag en karakter van de gedetineerde kan ook in de registers van morele verslaggeving gevonden worden.