Bronnen

Periode

De Oostenrijkse Nederlanden en het prinsbisdom Luik, zo ongeveer het huidige Belgische grondgebied, werden op 1 oktober 1795 onderdeel van de Eerste Franse Republiek. De republiek stelde op 5 september 1798 een militaire dienstplicht in voor alle mannen tussen 20 en 25 jaar. Door middel van een lotingssysteem werd bepaald wie effectief zijn dienstplicht moest vervullen. Jongemannen uit welgestelde families konden zich echter 'vrijkopen' door zich tegen betaling te laten vervangen. De vervangers noemde men ook wel ‘remplaçants’.

Op 11 april 1814 deed Napoleon troonsafstand, de Eerste Franse Republiek was toen reeds in 1804 veranderd in het Eerste Franse Keizerrijk. Tussen 11 april 1814 en 16 september 1815 werd het huidige Belgische grondgebied bestuurd door een zogeheten ‘Generaal Gouvernement’ om vervolgens vanaf die laatste datum deel uit te gaan maken van het Koninkrijk der Verenigde Nederlanden. De militaire dienstplicht, ‘Nationale Militie’ geheten, bleef naar Frans voorbeeld voortbestaan voor mannen tussen de 18 en 22 jaar.

Omdat het Koninkrijk der Verenigde Nederlanden ook koloniën kende, waren veel bewoners van het huidige Belgische grondgebied onder meer actief als soldaat in het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger in Nederlands-Indië of in het Nederlands leger in West-Indië, dus Suriname en de voormalige Nederlandse Antillen.

Bewaarplaats

De militaire stamboeken uit de Franse tijd worden bewaard in de archieven van de historische dienst van het Franse ministerie van defensie in Vincennes bij Parijs. De Nederlandse militaire stamboeken worden bewaard in het Nationaal Archief in Den Haag.

Raadplegen

Zowel de militaire stamboeken uit de Franse tijd als uit de Hollandse tijd zijn volledig zonder beperkingen raadpleegbaar. De Nederlandse stamboeken zijn reeds volledig gedigitaliseerd, de Franse stamboeken slechts ten dele.

Gegevens

In de militaire stamboeken van onderofficieren en minderen, ook wel soldaten genoemd, zijn voor de Franse en Hollandse tijd ongeveer dezelfde gegevens terug te vinden. Op de linker bladzijde vind je een volg- of doorlopend nummer, gevolgd door de familienaam en naam van de ingeschreven militair. Daarna volgen twee vakken met naam-, adres- en woonplaatsgegevens van de militair en diens fysieke eigenschappen.

Op de rechter bladzijde tref je een kolom met de wijze waarop iemand in functie of militaire dienst is getreden. Hierop volgen drie kolommen over de vorige militaire functie, eventuele bevorderingen en gedane veldtochten, bekomen wonden en bijzondere daden, deze kolommen zijn niet vaak ingevuld. De vijfde en daarmee laatste kolom vermeldt de wijze waarop de militair uit functie is getreden.

Let op

• In tegenstelling tot de militaire stamboeken uit de Hollandse tijd, zijn die uit de Franse tijd voor een groot deel nog niet gedigitaliseerd.

Tips

• De reeds gedigitaliseerde militaire stamboeken uit de Franse tijd kunnen worden geraadpleegd op de website Mémoire des Hommes.
• Het Nationaal Archief digitaliseerde alle militaire stamboeken uit de Hollandse tijd, deze zijn zowel via de website van het Nationaal Archief als via FamilySearch raadpleegbaar.
• De militaire stamboeken van officieren uit de Hollandse tijd zijn reeds van een index voorzien, zowel voor die van het Nederlandse leger als van het KNIL.
• De militaire stamboeken van onderofficieren en soldaten uit de Hollandse tijd zijn nog niet voorzien van een index. Wel biedt het Nationaal Archief een zoekhulp voor zowel het Nederlandse leger, als voor het KNIL.
• Voor het opzoeken van een stamboekinschrijving is het erg behulpzaam de naam van het regiment te kennen waar jouw voorouder of familielid in diende. De naam van het regiment kan je vinden op het militiecertificaat in de huwelijksbijlagen of op een conscriptielijst.